Pewex

Tot 1995 waren er in Polen zogenaamde dollarwinkels met de naam Pewex. Je kon er allemaal 'exotische' dingen kopen, als je dollars had. Zoals Donald Duck-kauwgom met een 'verhaaltje' erbij. Of whiskey. WC-papier. Levi's 701.


Tijdens de Terreur van de Lege Winkels, in de bloeitijd van het communisme, gingen alle alarmbellen rinkelen als 'er iets was'. Het gonsde bijvoorbeeld door de stad dat er stofzuigers 'waren'. Ook als men al een stofzuiger had, rende men naar het punt waar de stofzuigers 'waren'. Want over 2 maanden zouden er best eens ijskasten kunnen 'zijn', en die had je wel nodig. Als je dan geen geld had of als je er naast greep, had je mooi een stofzuiger in de aanbieding. Begrijp je?
De hele familie werd gemobiliseerd, want 12 uur in de rij bij min 10, daar moest je op voorbereid zijn. Dat werd ploegendienst. Er werd een schema gemaakt. Eerst zusje 2 uur, dan opa, dan moeder etc.
Of een paar schoenen. Je was bruid, maar nergens kon je witte schoenen kopen. Via via hoorde je dat 150 km verderop er witte schoenen 'waren'. Als een speer met 80km/h erheen. Gekocht, zo lelijk en plomp als de nacht, maar ze waren wit en de goede maat. Wat kon je doen? Er moest getrouwd worden en je had witte schoenen nodig, dus trouwde je op klompschoenen. Wit waren ze.


Of je behoorde tot de welgestelden die de beschikking hadden over een auto, een pruttelende tweetact, een voiture. Dan reed je elke week 1400 km naar Gdansk en terug, omdat je een vriend had die op de Batory kok was. Dat schip kwam overal en van hem kocht je koffie, thee, chocola en bananen. Die nam je mee naar huis en door ruil kwam je 'achterom' aan alles. Je kreeg het beste vlees, brood etc. zonder in de rij te staan.


Gewild of ongewild werd iedereen zo een jager op eten en consumptiegoederen. De oudere generatie heeft dit roofdierschap nog steeds aan de kont hangen. Ontspannen winkelen is er niet bij. Men babbelt niet gemoedelijk, maar men loert, men zwijgt, weegt zijn kansen. Men verhoort de verkoper als in een rechtbank. Is de datum goed? Komt het niet uit China of Polen? Is die weegschaal geijkt en officieel verzegeld? Is er geen water bij de wodka gedaan?