Buitenhof 16 maart 2014

Te gast is Minister President Jan Kees de Jager, presentatie Claire Pola.

Pola:
Hoe kijkt u, met wat we nu weten, terug op de steun voor Griekenland in 2011?

de Jager:
Als we alles van te voren zouden weten, zouden we zeker minder fouten maken. Dat het zo zou aflopen kon niemand voorzien.

Pola:
Maar destijds was de meerderheid van de kiezers tegen steun aan Griekenland. Waarom moest en zou de Europese Unie toch de steun met alle geweld geven?

de Jager:
Er speelden destijds enorme trans-Europese belangen. Wij, als ministers van financien, waren bang voor een domino-effect als Griekenland om zou vallen. Het was in die zin een defensieve zet. Dat Griekenland met een tweede lening evengoed zou omvallen hadden we niet voorzien, anders hadden we het nooit gedaan, dat zei ik al. We waren te optimistisch in onze inschatting dat de Grieken in een paar jaar orde op zaken zouden stellen in met name het terugdringen van het overheidsapparaat.

Pola:
En nu zitten we met een failliet Griekenland. En een Europa dat desintegreert.
Als u mij toestaat, ga ik toch nog even wat dieper in op uw beweegredenen van toen. Het gezond verstand zei: niet lenen. Maar de angst gaf u, en andere leiders met u, in om toch te lenen. Welke les heeft u geleerd, als u terugkijkt op dat besluitvormingsproces?

de Jager:
De belangrijkste les is dat macro-economie leuk is voor de studeerkamer, maar dat je nationale economieen moet durven zien als bedrijven of winkeltjes, los van de context van het winkelcentrum waar ze deel van uit maken. Een winkeltje dat slecht rendeert, kan je beter laten doodbloeden, dan dat je doorinvesteert. Mensen neigen naar het maken van de denkfout om bedrijven of landen menselijke gevoelens toe te dichten en dan te schieten in een fout soort solidariteit. Nu weten we: als een land het zelf niet kan, moet dat land zichzelf aan de haren uit het moeras trekken. Dat is wreed, maar niemand is in staat te helpen. Dat hebben we gezien. Daar heb je alleen jezelf mee. Een zieke economie moet werken aan zelfreinigend vermogen. Uiteindelijk is die schijnbare wreedheid het menselijkst. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Pola:
Dus?

de Jager:
Genuanceerde besluitvorming is belangrijk. Maar je kunt ook uit de bocht vliegen. Ook bij de leiders van Europa vinden groepsprocessen plaats. Als er eenmaal een bepaald idee brede steun heeft, is het een uitdaging om een verfrissende invalshoek te belichten. Als u me toen gevraagd had uit te leggen waarom Griekenland steun verdiende deed ik dat beroepshalve onder verwijzing naar de teneur in de Europese Unie, maar ik had moeite om dat te motiveren. We waren bevreesd voor de simpele benadering van de PVV die we oormerkten als populistisch. Maar toch zat daar wat in. Als je zo politiek-correct genuanceerd wordt dat je het zelf nauwelijks meer snapt, is het tijd je achter de oren te krabben en de zaak opnieuw te bekijken.
Dus de les is: als je het niet aan de man in de straat kunt uitleggen is dat niet te wijten aan de simpelheid van de man in de straat, maar aan het feit dat jezelf op een verkeerd spoor zit.
Uitleggen dat het meer gaat kosten als je niet leent, doet het verstand geweld aan. Als je een huwelijk hebt dat niet loopt, ga je ook geen kinderen bijmaken, maar gesprekken voeren en op z'n minst pas op de plaats maken. Zorgen dat de rust terugkeert en geen paniekerige bokkesprongen maken.
Griekenland wel of niet helpen was allebei duur.
Voor de toekomst is het in vergelijkbare gevallen het beste niets te doen.